Metylokobalamina kontra niepłodność

Dieta przyszłych rodziców odgrywa ogromną rolę. Niedobory pokarmowe mogą prowadzić do niepłodności i wad rozwojowych. Z tego powodu ważne jest jeszcze w okresie prekoncepcyjnym wprowadzenie bądź utrzymanie dobrze zbilansowanej diety, zawierającej aminokwasy egzogenne, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), witaminy i minerały zarówno u kobiet jak i u mężczyzn starających się o dziecko. Jednym z ważnych składników dostarczanych w diecie jest witamina B12 i jej aktywna forma: metylokobalamina.

Witamina B12

Witamina B12 ma dość skomplikowaną budowę chemiczną. Zawiera ona układ korynowy, złożony z czterech połączonych ze sobą pierścieni pirolowych, ułożonych wokół atomu kobaltu. Otrzymywana jest w procesie biosyntezy metodą fermentacji w komórkach bakteryjnych. Możliwa jest również jej chemiczna synteza składająca się z 70 kolejnych reakcji – jest ona jednak bardzo trudna do przeprowadzenia i nieopłacalna na skalę przemysłową.

Metylokobalamina czyli źródło witaminy B12 i jej niedobory

Naturalnie witamina B12 występuje w formie: metylokobalaminy (głównie w surowicy krwi) i deoksyadenozylokobalaminy (głównie w komórkach wątroby, nerek i erytrocytach). Są one rozpuszczalne w wodzie i wrażliwe na światło. Syntetyczna cyjanokobalamina i hydroksykobalamina są zdecydowanie bardziej trwałe i tańsze, jednak w organizmie człowieka muszą być przekształcane do formy aktywnej z wytworzeniem (mniej lub bardziej szkodliwych) metabolitów.

Główne źródła pokarmowe witaminy B12 to:
• mięso,
• ryby,
• skorupiaki,
• mleko,
• podroby,
• sery,
• jajka.

Wśród wegan i wegetarian krąży mit, że miso (pasta ze sfermentowanej soi) oraz algi są doskonałym źródłem witaminy B12. Niestety zawierają one analogi kobalaminy, które nie mogą być wykorzystane przez ludzki organizm, natomiast powodują zafałszowanie wyników badań poziomu witaminy B12 w ustroju człowieka.

Dzienne zapotrzebowanie u zdrowych osób dorosłych waha się między 2-3 mcg/dobę. U kobiet ciężarnych 2,6-3 mcg/dobę, a podczas laktacji 2,8 mcg/dobę.

Powody niedoboru witaminy B12

Niedobory witaminy B12 mogą występować z powodu:

• całkowitego wyłączenia z diety produktów pochodzenia zwierzęcego (objawy pojawiają się dopiero po 5-6 latach, ze względu na magazynowanie witaminy B12 w wątrobie);
• zahamowania wydzielania czynnika Castle’a, który umożliwia wchłanianie witaminy B12;
• braku czynnika Castle’a u pacjentów po resekcji żołądka;
• przewlekłego atroficznego zapalenia błony śluzowej żołądka;
• zespołu złego wchłaniania: po resekcji jelita krętego, w celiakii, w chorobie Leśniowskiego-Crochna;
• przerostu mikroflory jelitowej (zużywającej kobalaminę);
• przewlekłego stosowania metforminy i inhibitorów pompy protonowej.

Metylokobalamina dawkowanie

Po podaniu doustnym jej poziom wzrasta już po 15 minutach i utrzymuje się przez 24 godziny. W pożywieniu jest ona połączona z białkami, a następnie wielokrotnie uwalniana i ponownie wiązana z innymi białkami. Wchłanianie witaminy B12 następuje w końcowym odcinku jelita krętego (w części jelita cienkiego), jednak niezbędny do tego jest czynnik Castle’a (glikoproteina produkowana przez komórki okładzinowe żołądka). Magazynowana jest głównie przez wątrobę. Metylokobalamina to substancja bardzo bezpieczna – nie zaobserwowano działań niepożądanych nawet po podawaniu 2000 mcg/dobę.

Środki ostrożności

Należy jednak zachować szczególną ostrożność w przypadku stosowania witaminy B12 z niektórymi lekami. Oto kilka najczęstszych interakcji:

• witamina C niszczy w warunkach in vitro witaminę B12, dlatego nie należy stosować ich łącznie;
• kolchicyna, kwas paraaminosalicylowy oraz duże ilości alkoholu (spożywane przez ponad 2 tygodnie) mogą spowodować zmniejszenie wchłaniania witaminy B12;
• kwas foliowy (stosowany w dużych dawkach przez dłuższy czas) może spowodować spadek stężenia witaminy B12 we krwi;
• chloramfenikol może osłabiać reakcję organizmu na lecznicze dawki witaminy B12;
• niektóre antybiotyki, pirymetamina i metotreksat mogą powodować uzyskanie fałszywie ujemnych wyników podczas oznaczania poziomu witaminy B12 w surowicy krwi.

Witamina B12 właściwości

Witamina B12 odgrywa wiele ważnych ról w organizmie człowieka, między innymi bierze udział w:

• hematopoezie (tworzeniu komórek krwi);
• erytropoezie (tworzeniu czerwonych krwinek) w szpiku kostnym;
• syntezie DNA i RNA;
• budowie otoczki mielinowej komórek nerwowych;
• tworzeniu przekaźników nerwowych;
• przekształcaniu: homocysteiny w metioninę, metylomalonylo-CoA do sukcynylo-CoA, kwasu foliowego z utworzeniem aktywnego biologicznie tetrahydrofolianu (THF).

Ponadto witamina B12 (podobnie jak kwas foliowy) jest donorem grup metylowych przez co wpływa na:

• metabolizm energetyczny organizmu;
• prawidłowe działanie układu odpornościowego oraz nerwowego.

Witamina B12 łącznie z kwasem foliowym i witaminą B6 bierze udział w syntezie DNA i jego metylacji. Jest to kluczowy proces podczas rozwoju embrionalnego. W trakcie ciąży następuje spadek stężenia kobalaminy u ciężarnej, m.in. ponieważ rozwijający się płód wykorzystuje tę witaminę do wielu reakcji biochemicznych.

W skrajnych przypadkach może to doprowadzić do wystąpienia:
• stanu przedrzucawkowego;
• przedwczesnego oddzielenia łożyska,
• porodu przedwczesnego;
• hipotrofii (wewnętrznego ograniczenia wzrostu) płodu;
• anemii megaloblastycznej;
• wad cewy nerwowej;
• nieprawidłowego rozwoju mózgu płodu;
• upośledzenia rozwoju układu sercowo-naczyniowego;
• rozszczepu warg i podniebienia;
• obumarcia wewnątrzmacicznego.

Podczas karmienia piersią niedobór witaminy B12 może powodować nieprawidłowy rozwój dziecka zarówno poznawczy jak i psychomotoryczny.

Metylokobalamina a płodność

Metylokobalamina obniża również poziom homocysteiny we krwi (przekształcając ją do metioniny). Natomiast wysokie stężenie homocysteiny w płynie okołopęcherzykowym zmniejsza szansę na zapłodnienie przez zaburzenie interakcji między plemnikiem a oocytem. Zatem zapewnienie odpowiedniej ilości aktywnej formy witaminy B12 w diecie wpływa na poprawę płodności kobiet na wielu etapach - nie tylko poprawia jakość materiału genetycznego, ale też zwiększa szansę na zapłodnienie komórki jajowej oraz implantację zarodka poprzez poprawę rozwoju naczyń łożyskowych.

Podczas stosowania technik wspomaganego rozrodu reakcja jajników na leczenie gonadotropinami jest wrażliwa na poziom witaminy B12 i kwasu foliowego w diecie.

U pacjentek z mutacjami MTHFR (reduktazy metylenotetrahydrofolianowej) w połączeniu z hiperhomocysteinemią częstym zjawiskiem jest nawracająca utrata ciąży. W tej grupie pacjentek podawanie metylofolianu (5 mg/ dzień), witaminy B6 (50 mg/ dzień) i witaminy B12 (1000 mcg/ tydzień) zmniejsza poziom homocysteiny, zwiększa odsetek ciąż i sprzyja ich donoszeniu. Zwiększony poziom homocysteiny zaobserwowano również u kobiet z endometriozą oraz w przebiegu zespołu policystycznych jajników w porównaniu do zdrowych kobiet.

Również u mężczyzn przyjmowanie kwasu foliowego i witaminy B12 wpływa na obniżenie całkowitej homocysteiny i poprawę parametrów nasienia u pacjentów z astenospermią, oligospermią, ciężką oligospermią i azoospermią. Odpowiednia podaż kwasu foliowego i witaminy B12 poprawia parametry plemników u mężczyzn z różnymi polimorfizmami MTHFR, szczególnie genotypów z allelem T. Oprócz czynników genetycznych na podwyższony poziom homocysteiny mogą wpływać również leki (metotreksat, fenytoina), używki (papierosy, kawa) i choroby współistniejące (cukrzyca, niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga, niewydolność wątroby i nerek).

Wczesne wykrycie, jak i zapobieganie wystąpieniu niedoborów składników odżywczych już w okresie prekoncepcyjnym ma kluczowe znaczenie dla rozwoju płodu i przebiegu ciąży. Wówczas ma miejsce wiele ważnych procesów biologicznych, mających wpływ na gametogenezę, zapłodnienie i wczesną embriogenezę. Stąd istotne jest stosowanie dobrze zbilansowanej diety, uwzględniającej wszystkie niezbędne składniki pokarmowe dla zaspokojenia szczególnych potrzeb organizmu w tym czasie. Przyjmuje się, że u ludzi okres prekoncepcyjny rozpoczyna się 5-6 miesięcy przed zapłodnieniem.

Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.